De NOM werkt alweer aan nieuwe horizonten

Bij de suggestie over Eelde lopen de meningen even flink uiteen. Arie van der Hek, voormalig lid van de RvC van het vliegvel: ,,Het is de vraag of Eelde wezenlijk onderdeel is van de Noord-Nederlandse infrastructuur. Of het echt bijdraagt aan de ontwikkeling van Noord-Nederland.’’

Siem Jansen en Frits Migchelbrink zijn eensluidend: ,,Eelde draagt bij.’’ Waarna Jansen uitlegt: ,,Er is een aantal bedrijven naar Noord-Nederland gekomen, waarbij de grote baas van die bedrijven heeft gesteld dat er een luchthaven in de buurt moet zijn.’’ Van der Hek wuift het weg: ,,Ach, joh. Ik heb nog nooit een analyse gezien waaruit blijkt dat het economisch effect het negatieve resultaat van het vliegveld overtreft.’’

Dan wordt Dina Boonstra fel: ,,Echt. De laatste grote acquisitie, Shine van de isotopen dat in Veendam komt, welnu, die isotopen moeten de hele wereld over. De aanwezigheid van Eelde was een issue in positieve zin.’’ Van der Hek is niet overtuigd: ,,Stop het geld in die brug over de Eems en in een goede verbinding met Airport Bremen. Dan heb je het veel beter geregeld.’’

Frits Migchelbrink wil even iets kwijt: ,,Je blijft hier altijd praten over infrastructuur, het nut van infra wordt altijd te klein voorgesteld, terwijl de effecten gigantisch zijn. Met de komst van een fabriek voor een paar duizend man wordt het vanzelf aangelegd en dan is het ineens volgend. Maar infrastructuur hoort altijd leidend te zijn.’’

Bij acquisities zijn er ook teleurstelde provincies

Acquisities zijn momenten waarop de NOM vol in beeld komt. Het zijn hoogtepunten, maar in het verleden leverde het ook bij de twee gepasseerde provincies vaak scheve gezichten op. Het is immers lastig het iedereen naar de zin te maken.

Ruud Bouwman vraagt: ,,Bij een acquisitie bepaalt de ondernemer toch waar hij of zij terecht wil?’’ Waarop Siem Jansen zegt: ,,Het gaat altijd om de specificaties van een bedrijf. Er wordt een aantal zaken geëist. Ik zei tegen bestuurders: je kent de accenten waar het om gaat. Zorg dat ze op orde zijn. Op dit moment gaat het bijvoorbeeld om arbeidskrachten.’’

Emmen serieus in beeld bij Tesla

Emmen was heel serieus in beeld bij Tesla, terwijl ook Eemshaven hoge ogen gooide. De arbeidsmarkt gaf de doorslag ten voordele van Duitsland. De TopDutch-campagne speelde een grote rol. Siem Jansen: ,,Dat heeft ons goed geholpen. We kwamen eindelijk eens voor ons zelf op, het werd ook tijd dat we eens beten in plaats van blaften.’’

Desondanks bekent Siem Jansen dat hij nooit de illusie heeft gehad (‘anderen wel, hoor’) dat Tesla naar Noord-Nederland zou komen. De omvang en de menskracht waren volgens hem te groot. ,,Maar het heeft wel een slipstream gegeven van zaken die veel interessanter en relevanter zijn’’, vindt hij. ,,Tesla is alleen maar productie. We richten ons sindsdien meer op niches.’’

Jansen noemt dan het onderzoeksinstituut Wetsus dat heeft geleid tot allerlei bedrijfjes op het gebied van water in Friesland. ,,De productiecapaciteit is enorm toegenomen en vooral in de productie van roestvrij staal’’, weet hij. Jansen heeft de Friese gedeputeerde al eens voorgehouden dat er een gedeputeerde van landbouw is maar dat het ook tijd wordt voor een gedeputeerde van roestvrij staal.

Ooit voorspelde Frits Migchelbrink de ‘Gouden Eeuw’ voor Noord-Nederland. Nu voorziet hij de ‘Gouden Buurt’, Noord-Nederland wordt de ideale plek om te leven. Daar heb je misschien niet de NOM voor nodig, betoogt hij, maar de NOM zou een nieuwe focus op bijvoorbeeld welzijn kunnen richten.

Hij waarschuwt wel dat die ontwikkeling eigenstandig moet worden aangejaagd: ,,We volgen hier te veel landelijke logica-redeneringen. Neem de huizenbouw. We bouwen hier op kleine stukjes, terwijl er volop ruimte is. We hebben hier ook een goede basis om de zorg te verbeteren. De NOM zal een stap moeten zetten, net zoals het van een dirigerende naar een netwerk-organisatie is gegaan.’’

Bouwman is minder optimistisch. ,,Mensen trekken niet naar Amsterdam omdat het daar prettig wonen is’’, stelt hij vast. ,,Het gaat om de kennis, de mensen en de bedrijven daar. En ik vraag me af of die bedrijven naar Noord-Nederland willen komen. Je moet uitgaan van de sterkten hier. En dat zijn ruimte, recreatie, actieve ondernemers.’’

Eiwitten en koolhydraten metaforen van de toekomst

Siem Jansen

De agrarische sector en biodiversiteit scoren hoog bij Arie van der Hek: ,,Coöperaties van Avebe en Friesland Campina moeten een enorme inspanning plegen om te voldoen aan de eisen voor biodiversiteit. De NOM zou kunnen helpen bij de financiering daarvan. Wat vinden de provinciale aandeelhouders daarvan? Interessant, omdat de provincies een taak hebben bij de transitie van landbouw en veeteelt.’’

Siem Jansen kan zich wél vinden in het verhaal van Van der Hek. Noord-Nederland is eiwitten en koolhydraten, het werd alleen niet zo genoemd want we noemden het melk, boter, kaas en eieren, zegt hij. ,,Eiwitten en koolhydraten zijn de metaforen van de toekomst’’, klinkt het.

Het gaat dan over gezonde voeding, maar ook biopolymeren en circulariteit. ,,Ik hoop het nog mee te maken dat over twintig jaar een volgende landbouwrevolutie, een graanrevolutie, plaats heeft. Ik ben ervan overtuigd dat dat vanuit Noord-Nederland gaat gebeuren.’’

Dina Boonstra heeft hoge verwachtingen van de energie-ontwikkelingen. De Universiteit van het Noorden – ‘eigenlijk een samenwerkingsverband’ – gaat daarbij helpen. Kennis van elektronen en moleculen jaagt nieuwe ontwikkelingen aan. Ze vertelt over een Friese ondernemer die Friesland als midtech-provincie ziet. ,,Hij zei: al die hightech, het zal wel. Ik heb hem voorgehouden dat de hightech van vandaag de midtech van morgen is. Met al die grote programma’s als Fascinating, Smart Industry, Chemport Europe, AI Hub maak je onze regio een stuk slimmer. Het gaat daarbij veel meer om de kleinere bedrijven.’’

De zittend directeur van de NOM sluit af met een voorbeeld van hoe veranderingen nieuwe horizonten brengen. Het gaat om Nedmag, waarin de NOM al tientallen jaren participeert. Dat maakt vuurvaste producten uit magnesiumzout. ,,Ik wilde wel eens in gesprek over onze rol als aandeelhouder en al snel bleek dat we hard nodig zijn’’, legt Boonstra uit. ,,Volgens mij zou Nedmag met minder zout meer producten van toegevoegde waarde in de gezondheids- en voedingssector kunnen maken.’’

GROTE ROL NEDMAG IN TRANSITIES

Maar om die draai te maken moet de andere aandeelhouder ook mee. Dat gaat alleen gebeuren als de NOM aanblijft. Boonstra: ,,De producten van Nedmag kunnen een rol spelen in de stikstofproblematiek van de boeren. Dat wordt momenteel onderzocht.

Nedmag zou zelfs een grote rol in transities kunnen spelen. En daarom moeten we risicovoller investeren op de verdiencapaciteit van over pakweg twintig jaar.’’

Dit artikel is onderdeel van een reeks artikelen nav een bijeenkomst tussen voormalig directeuren van de NOM en de huidige directeur Dina Boonstra. Er wordt teruggekeken op 50 jaar NOM en gefilosofeerd over de toekomst.